Khảo sát Yahoo Finance Marist 2025 cho thấy một phần ba người Mỹ gặp khó khăn tài chính

Một khảo sát của Yahoo Finance/Marist Poll năm 2025 cho thấy 1/3 người Mỹ đang gặp khó khăn về tài chính. Nhưng vấn đề không dừng ở con số đó: dữ liệu còn hé lộ một "lỗ hổng" đáng báo động trong nhận thức về các chỉ số cốt lõi như điểm tín dụng và giá trị tài sản ròng. Đây chính là mấu chốt của "hiểu biết tài chính" (financial literacy) – yếu tố quyết định khả năng thích ứng trong một thế giới đầy biến động.

Bước sang nửa cuối năm 2025, các hộ gia đình phải đối mặt với những thách thức phức tạp hơn. Mặc dù, lạm phát toàn cầu tuy đã hạ nhiệt so với mức đỉnh, nhưng tác động vẫn dai dẳng, cộng hưởng với rào cản thương mại, mặt bằng lãi suất cao và thị trường lao động cũng như thị trường ngoại hối toàn cầu thắt chặt.

Những áp lực này đang định hình lại bức tranh tài chính cá nhân. Tại Mỹ, nợ thẻ tín dụng tiếp tục lập kỷ lục, tỷ lệ vỡ nợ vay sinh viên gia tăng, và một bộ phận lớn dân số vẫn thiếu quỹ tiết kiệm khẩn cấp. Điều này đặt ra câu hỏi mang tính toàn cầu: các hộ gia đình trung bình đang thực sự "tiến lên" hay chỉ đang "cố gắng cầm cự"?

Khảo sát của Yahoo Finance/Marist Poll vì thế mang lại một góc nhìn sâu sắc: không chỉ phản ánh tình hình tài chính hiện tại của người Mỹ, mà còn cho thấy mức độ hiểu biết của họ về những chỉ số then chốt quyết định sức khỏe tài chính. Đây là một "case study" quốc tế điển hình, giúp chúng ta phân tích hành vi và nhận thức tài chính trong bối cảnh đương đại, đồng thời rút ra những bài học có giá trị lâu dài.

Phần 1: Cú sốc thực tế khi thu nhập không theo kịp chi phí

Khi đi sâu vào dữ liệu khảo sát, một bức tranh rõ ràng hiện ra: rất nhiều hộ gia đình đang phải vật lộn trong thầm lặng với áp lực tài chính. Đây không chỉ là cảm giác chủ quan; các con số đã chứng minh điều đó. Và những con số này không chỉ phản ánh riêng nước Mỹ, mà còn phác họa một thực tế phổ biến về tình trạng "căng thẳng tài chính" (financial distress) trong bối cảnh lãi suất cao và chi phí sinh hoạt leo thang.

Phát hiện đầu tiên, cũng là dấu hiệu rõ ràng nhất, cho thấy một phần ba người Mỹ (khoảng 33%) cảm thấy tình hình tài chính gia đình họ đã xấu đi chỉ trong vòng một năm qua. Nguyên nhân trực tiếp đến từ việc gần một nửa dân số (45%) cho rằng chi phí sinh hoạt tại nơi họ sống hiện nay là "không mấy phải chăng" hoặc thậm chí "hoàn toàn không thể chi trả".

Điều này không khó hiểu khi chỉ số giá tiêu dùng (CPI) vẫn ở mức cao: tháng 6/2025 tăng 2,7% so với cùng kỳ năm trước, cao hơn mức 2,4% của tháng 5. Các hạng mục tăng mạnh nhất bao gồm năng lượng hộ gia đình, bảo hiểm xe, chi phí nhà ở và ăn uống ngoài. Đây chính là những khoản chi thiết yếu, khiến áp lực tài chính càng trở nên nặng nề.

Hãy hình dung một căn phòng có 100 người: khảo sát cho thấy chỉ 27 người (27%) đang ở trong "vùng an toàn", tức là thu nhập hàng tháng cao hơn chi phí. Ngược lại, 45 người (45%) chỉ đủ trang trải chi phí, không có khả năng tích lũy, và gần 30 người (30%) thừa nhận chi tiêu vượt thu nhập.

Ngoài ra, mức độ hài lòng với tiết kiệm cũng phản ánh sự mong manh này. Chỉ hơn một nửa người Mỹ cho biết họ hài lòng với khoản tiết kiệm hiện có, trong khi gần một phần ba tỏ ra rất không hài lòng. Đáng chú ý, Gen Z và Millennials có tỷ lệ hài lòng cao hơn (12% và 16%) so với Gen X (8%) và Baby Boomers (6%). Thu nhập thấp cũng là yếu tố phân hóa mạnh: 30% nhóm dưới 50.000 USD/năm hoàn toàn bất mãn với khoản tiết kiệm, so với chỉ 9% ở nhóm thu nhập cao.

Những con số này không chỉ là thống kê khô khan; chúng phản ánh một thực tế về sự "xói mòn" tài chính. Khi phần lớn dân số sống ở ranh giới hoặc dưới mức hòa vốn, họ gần như không thể xây dựng "vùng đệm" an toàn. Nền kinh tế chứng kiến sự gia tăng nợ tiêu dùng và sự suy giảm trong tiết kiệm. Nói cách khác, một bộ phận lớn người dân đang sống mà không có lưới an toàn, và chỉ cần một cú sốc nhỏ như xe hỏng hay ốm đau cũng có thể đẩy họ vào khủng hoảng.

Phần 2: Lỗ hổng từ nhận thức khi biết số nhưng không hiểu cơ chế vận hành.

Khảo sát cho thấy vấn đề không chỉ nằm ở áp lực tài chính, mà còn ở một khoảng trống nguy hiểm: nhiều người biết những con số cơ bản về tài chính của mình, nhưng lại không hiểu chúng vận hành ra sao. Đây chính là "điểm mù" trong hiểu biết tài chính (financial literacy) - yếu tố quyết định khả năng kiểm soát và xây dựng tương lai bền vững.

2.1. Chỉ số 1: Điểm Tín Dụng (Credit Score).

Điểm tín dụng đóng vai trò quan trọng trong khả năng vay vốn và đủ điều kiện hưởng các điều khoản và lãi suất tốt nhất. Hơn nữa, điểm tín dụng của bạn có thể ảnh hưởng đến các khía cạnh khác trong cuộc sống, bao gồm khả năng thuê căn hộ, mở tài khoản tiện ích, và thậm chí được tuyển dụng vào một số công việc nhất định. Vì vậy, không có gì ngạc nhiên khi điểm tín dụng được coi là một chỉ số quan trọng đánh giá sức khỏe tài chính tổng thể.

Thực tế cho thấy: phần lớn người Mỹ (78%) nói rằng họ biết điểm tín dụng của mình. Nhưng lỗ hổng xuất hiện khi có tới 28% (hơn một phần tư) thừa nhận họ "biết rất ít hoặc không biết gì" về cách thói quen chi tiêu và tiết kiệm tác động đến điểm số này.

Đáng chú ý, gần một nửa người Mỹ (44%) cho biết điểm tín dụng đã ảnh hưởng trực tiếp đến một quyết định tài chính trong năm qua, đặc biệt ở thế hệ trẻ như Millennials (57%) và Gen Z (50%). Tuy nhiên, nhóm thu nhập thấp lại có khả năng cao gấp đôi so với nhóm thu nhập cao khi cho rằng điểm tín dụng đã "làm hại" họ trong việc đạt mục tiêu tài chính.

Đây là một "lỗ hổng nhận thức" nguy hiểm. Nó giống như việc bạn biết mình đang sốt (biết con số trên nhiệt kế) nhưng không hiểu nguyên nhân gây sốt để điều trị tận gốc. Nhiều người chỉ tập trung vào con số, mà bỏ qua cơ chế vận hành: trả nợ đúng hạn, duy trì tỷ lệ sử dụng tín dụng thấp và quản lý nợ hợp lý mới là yếu tố quyết định. Nếu không, rủi ro tài chính từ chuyên gia bàn phím có thể phá hủy tài sản cá nhân trong tương lai về sau.

2.2. Chỉ số 2: Giá Trị Tài Sản Ròng (Net Worth).

Giá trị tài sản ròng - tức là tất cả những gì bạn sở hữu (Tài sản) trừ đi tất cả những gì bạn nợ (Nợ) - là thước đo cuối cùng và quan trọng nhất về sức khỏe tài chính và sự giàu có. Giống như điểm tín dụng, giá trị tài sản ròng là một chỉ số quan trọng khác phản ánh tình hình tài chính tổng thể, và nhìn chung, bạn nên đặt mục tiêu tăng giá trị tài sản ròng theo thời gian.

Thực tế: chỉ 58% người Mỹ cho biết họ biết giá trị tài sản ròng của mình, trong khi 42% còn lại không biết hoặc không chắc chắn. Nhìn sâu hơn, mức độ hiểu biết này tăng dần theo độ tuổi và thu nhập: từ 48% ở Gen Z lên 66% ở Baby Boomers; từ 39% ở nhóm thu nhập thấp lên 68% ở nhóm thu nhập cao. Ngoài ra, có sự khác biệt rõ rệt về giới tính: 68% nam giới biết giá trị tài sản ròng của mình, trong khi chỉ 48% phụ nữ có cùng sự tự tin này.

Điều này giống như việc điều hành một doanh nghiệp mà không có báo cáo tài chính: bạn sẽ không thể đưa ra quyết định sáng suốt về đầu tư, nghỉ hưu hay cân bằng tài chính nếu không nắm rõ "điểm số" thực sự của mình. Đáng chú ý, mức độ hiểu biết này tăng dần theo độ tuổi và thu nhập, cho thấy sự trưởng thành về tài chính thường đi kèm với kinh nghiệm và tích lũy tài sản.

Phần 3: Những nhóm dễ bị tổn thương nhất.

Gánh nặng tài chính không phân bổ đồng đều trong xã hội. Khảo sát cho thấy có những nhóm đối tượng đang cảm nhận áp lực rõ rệt hơn cả, và chính họ là những "điểm nóng" dễ bị tổn thương nhất trước biến động kinh tế.

• Thu nhập thấp: Đây là yếu tố phân hóa mạnh mẽ nhất. Có tới 47% hộ gia đình có thu nhập dưới 50.000 USD/năm cho biết tình hình tài chính của họ đã xấu đi, trong khi tỷ lệ này ở nhóm thu nhập cao hơn chỉ là 27%. Khoảng cách này phản ánh rõ ràng sự mong manh của những hộ gia đình ít nguồn lực dự phòng.

• Giới tính: Phụ nữ có xu hướng bi quan hơn trước áp lực chi phí. Một nửa số phụ nữ (50%) cho rằng chi phí sinh hoạt là "không thể chi trả", trong khi tỷ lệ này ở nam giới chỉ là 40%. Đáng chú ý, nam giới (36%) có khả năng báo cáo rằng tài chính của họ đã "tốt lên" trong năm qua gấp đôi so với phụ nữ (18%). Ngoài ra, nam giới cũng có xu hướng hài lòng hơn với khoản tiết kiệm hiện có (31% so với 19% ở nữ giới) và hiểu biết nhiều hơn về tác động của thói quen tài chính đến điểm tín dụng.

• Thế hệ: Các thế hệ lớn tuổi hơn, như Gen X và Baby Boomers, cảm nhận sự suy giảm tài chính rõ rệt hơn (lần lượt 39% và 35% báo cáo xấu đi) so với các thế hệ trẻ như Gen Z và Millennials (cùng ở mức 29%). Đây là tín hiệu đáng lo ngại, bởi nhóm trung niên và lớn tuổi thường đang ở giai đoạn tích lũy quan trọng cho hưu trí, nên bất kỳ sự suy giảm nào cũng để lại tác động lâu dài.

Tổng thể, những dữ liệu này cho thấy các cú sốc kinh tế không tác động đồng đều, mà dồn nặng nhất lên vai những người ít nguồn lực dự phòng và những nhóm đang ở giai đoạn then chốt của hành trình tài chính. Chính họ là những người dễ bị tổn thương nhất trước biến động, và cũng là nhóm cần được quan tâm nhiều hơn trong các chiến lược hỗ trợ tài chính và giáo dục tài chính.

Phần 4: Bài học là hãy xây dựng khả năng thích ứng (Resilience).

Sau khi nhìn thấy bức tranh toàn cảnh về áp lực chi phí, lỗ hổng hiểu biết và những nhóm dễ bị tổn thương, câu hỏi quan trọng nhất đặt ra là: chúng ta có thể học được gì để thích ứng tốt hơn? Khảo sát không chỉ phản ánh khó khăn, mà còn gợi mở những bài học hành động cụ thể.

Trước hết, dữ liệu cho thấy khi chi tiêu vượt thu nhập, 40% người Mỹ chọn cách cắt giảm chi tiêu, trong khi 26% phải rút vào khoản tiết kiệm. Cắt giảm là phản ứng cần thiết trong ngắn hạn, nhưng việc phải dùng đến tiền tiết kiệm cho thấy một sự thật: nhiều gia đình thiếu hẳn "vùng đệm" an toàn. Bài học ở đây là cần chuyển từ trạng thái "phản ứng" sang "chủ động" - xây dựng quỹ dự phòng khẩn cấp tương đương 3–6 tháng chi phí để không bị đẩy vào thế phải bán tài sản dài hạn hoặc vay nợ khi biến cố xảy ra.

Tiếp theo, khảo sát về điểm tín dụng và giá trị tài sản ròng nhấn mạnh rằng chỉ biết con số là chưa đủ. Gần một nửa người Mỹ cho biết điểm tín dụng đã ảnh hưởng trực tiếp đến quyết định tài chính trong năm qua, nhưng 28% lại thừa nhận họ không hiểu cơ chế vận hành của điểm số này. Điều đó giống như việc biết mình đang sốt nhưng không hiểu nguyên nhân gây sốt. Bài học là phải nâng cấp từ "biết" sang "hiểu": hiểu vì sao điểm tín dụng tăng hoặc giảm, hiểu vì sao tài sản ròng không tiến triển. Khi nắm rõ cơ chế, chúng ta mới có thể điều chỉnh hành vi tài chính một cách chủ động.

Cuối cùng, khả năng thích ứng đòi hỏi một hệ đo lường đơn giản nhưng hiệu quả. Hai chỉ số then chốt chính là dòng tiền và tài sản ròng. Dòng tiền trả lời câu hỏi ngắn hạn: thu nhập có vượt chi phí hàng tháng không. Tài sản ròng trả lời câu hỏi dài hạn: giá trị ròng có tăng theo thời gian không. Theo dõi hai chỉ số này theo tháng hoặc quý giúp phát hiện sớm dấu hiệu xói mòn và điều chỉnh kịp thời, thay vì chờ đến khi khủng hoảng buộc phải rút quỹ dự phòng.

Khảo sát Yahoo Finance/Marist Poll là một lời nhắc nhở rõ ràng: biến động kinh tế là điều không thể tránh khỏi, nhưng khả năng thích ứng là thứ chúng ta có thể chủ động xây dựng. Hành trình từ "cầm cự" đến "thịnh vượng" không bắt đầu bằng việc kiếm thêm bao nhiêu, mà bằng việc hiểu rõ cơ chế vận hành tài chính cá nhân và thiết lập hệ thống bảo vệ tối thiểu. Tri thức là tài sản, nhưng chỉ khi được chuyển hóa thành thói quen đo lường, kỷ luật dòng tiền và quỹ dự phòng, nó mới trở thành khả năng chống chịu thực sự.

Những phát hiện này không chỉ dành cho nước Mỹ. Từ áp lực chi phí, lỗ hổng hiểu biết, cho đến sự mong manh của những nhóm dễ bị tổn thương, đây là bức tranh mang tính toàn cầu. Dù ở Mỹ, châu Á hay châu Âu, các hộ gia đình đều phải đối diện với câu hỏi: làm thế nào để không chỉ "cầm cự" mà còn "tiến lên" trong bối cảnh tiền tệ địa phương và tiền ảo đang thay đổi ngành tài chính? Bài học rút ra là khả năng thích ứng tài chính không đến từ may mắn hay thu nhập cao, mà từ việc hiểu rõ cơ chế vận hành, xây dựng quỹ dự phòng, và duy trì kỷ luật với dòng tiền. Đây là những nguyên tắc có giá trị vượt biên giới, giúp bất kỳ ai, ở bất kỳ nền kinh tế nào, có thể tạo dựng sự kiên cường trước biến động.

Chú thích khảo sát: Cuộc khảo sát này được thực hiện với 2.575 người trưởng thành từ ngày 13 đến ngày 17 tháng 6 năm 2025, do Marist Poll tài trợ với sự hợp tác của Yahoo Finance. Những người trưởng thành từ 18 tuổi trở lên cư trú tại Hoa Kỳ được liên hệ thông qua thiết kế đa phương thức: qua tin nhắn văn bản hoặc trực tuyến. Kết quả cho tất cả người trưởng thành (n=2.575) có ý nghĩa thống kê trong phạm vi ±2,1 điểm phần trăm.